Kuchnia fińska

Kuchnia fińska charakteryzuje się prostotą zarówno w doborze składników jak i ich przygotowaniu. Za tę prostotę odpowiedzialny jest surowy klimat, powszechna bieda oraz pragmatyzm samych Finów. Oczywiście współczesna kuchnia fińska wykorzystuje tradycyjne produkty, ale w zdecydowanie inny sposób – łączy znane smaki z nowymi technikami. Można się o tym łatwo przekonać w licznych helsińskich restauracjach.

Podstawowymi składnikami tradycyjnej kuchni fińskiej są zboża (głównie żyto), ziemniaki (wcześniej była to zdecydowanie brukiew) ryby, mięso, mleko i jego przetwory oraz owoce leśne. Czarne jagody, borówki brusznice, maliny moroszki to prawdziwe skarby fińskich lasów. Borówki brusznice wykorzystuje się bardzo często w kuchni fińskiej, zarówno do przygotowania deserów, jak i jako dodatek do dań mięsnych. Przyprawy jako dobro luksusowe w dawnej kuchni fińskiej prawie nie występowały, czasami stare przepisy ograniczają się jedynie do soli i czarnego pieprzu. Jednak wraz ze wzrostem dostępności przypraw w fińskich przepisach zaczęło pojawiać się ziele angielskie, liście laurowe, w zamożniejszych domach cynamon, kardamon oraz kolorowy pieprz. Kuchnia fińska jest bardzo łagodna w smaku, czosnek zdecydowanie rzadziej pojawia się w fińskich potrawach niż np. w polskich. Cebula jest używana, ale rozważnie. Koper jest absolutnie obowiązkowym dodatkiem do ryb.

Fińskie wypieki, szczególnie drożdżowe pachną kardamonem, którego rozgrzewający aromat idealnie poprawia nastrój w długie jesienno-zimowe wieczory. Obecna Finlandia to również kraina mlekiem i kawą płynąca :-)  

Bieda w Finlandii była naprawdę dotkliwa, warto wspomnieć, że ostatnia wielka klęska głodu w Europie zachodniej miała miejsce w Finlandii w latach 1866-1868. W wyniku głodu zmarło około 8 procent ludności. W czasach Wielkiego Głodu często głównym pożywieniem był chleb - pettuleipä, przygotowywany z mąki żytniej i zmielonego łyka sosnowego.

Po drugiej wojnie światowej wraz z napływem ludności przesiedlonej z Karelii, do kuchni fińskiej zostają włączone nowe dania, jak karjalanpaisti czy karjalanpiirakka

Kolejna rewolucja w kuchni fińskiej nastąpiła w latach 70. XX wieku i była związana z dużą migracją do miast oraz ogromnym wzrostem zatrudnienia kobiet. Z jednej strony, już w szkołach uczono dzieci zdrowego odżywiania, w telewizji pojawiły się pierwsze programy kulinarne, uczące Finów jak np. robić surówki i nie rozgotowywać warzyw. Z drugiej natomiast, emancypacja kobiet spowodowała znaczny wzrost produkcji gotowej żywności oraz spopularyzowania mrożonek. Do najpopularniejszych produktów mrożonych należał kurczak oraz mieszanka kukurydza-groszek-papryka (dostępna w sklepach do dzisiaj). Największym rarytasem były mrożone krewetki, przynoszące odrobinę egzotyki na fińskie stoły. Do kulinarnych nowości w tym okresie należy również zaliczyć: świeże soki oraz wzrost spożycia białego pieczywa i jogurtów.

W latach 80. XX wieku wraz ze wzrostem poziomu życia, zmieniły się upodobania kulinarne Finów. Właśnie na ten okres przypadają lata największego spożycia mięsa, a spaghetti stało się jednym z najpopularniejszych dań. Nastąpił znaczny wzrost zainteresowania jedzeniem oraz winem, w gazetach pojawiały się specjalne dodatki kulinarne. W 1987 roku pierwsza fińska restauracja otrzymała gwiazdkę Michelin.

Ale lata 80. to niestety też zgubny dla Finów zachwyt fast foodami - w 1984 roku McDonald's otworzył swoją pierwszą restaurację.

Ciekawostki z tego okresu to narodziny wielkiej miłości Finów do mikrofalówek i owoców kiwi. Torty kanapkowe stały się daniem obowiązkowym w czasie niemalże każdej rodzinnej uroczystości. Kolejną rewolucją było zwycięstwo margaryny nad masłem.

Lata 90. XX to znowu czasy zaciskania pasa ze względu na wielki kryzys ekonomiczny, który niejako zmusił Finów do gotowania i pieczenia w domu. Bardzo popularne stały się domowe wypieki, słone wypieki w szczególności.

Wzrost zainteresowania pochodzeniem produktów w tym okresie był związany z przystąpieniem Finlandii do Unii Europejskiej. Pochodzenie produktów jest bardzo istotne w Finlandii, czasami przybierając wręcz fanatyczne formy. Dla części Finów, jedynie fińskie produkty nadają się do spożycia jako jedyne bezpieczne i zdrowe. Do tej kategorii zaliczają się moje ulubione fińskie, bezsmakowe, zielone i cholernie drogie pomidory ;-)

W tym okresie Finowie polubili również sałaty, wynikało to zapewne z większej świadomości oraz lepszej edukacji  dotyczącej zdrowego odżywiania. Pod koniec lat 90. XX wieku na fińskich stołach królował łosoś z cytrynowym pesto, sałatka z krewetkami, czekoladowy mus oraz bezy. W tym samym czasie również zmywarki zawojowały fińskie kuchnie.

Wiek XXI w fińskich domach to okres prawdziwej rewolucji kulinarnej. Fińskie dania przez chwilę musiały ustąpić miejsca kuchni chińskiej, japońskiej, tajskiej oraz meksykańskiej. Finowie zaczęli również więcej podróżować i smakować. Gotowanie stało się kolejny raz jednym z najbardziej lubianych zajęć. Zaczęto zwracać coraz większą uwagę na sposób produkcji żywności i powoli produkty ekologiczne zyskiwały popularność.

Z drugiej strony kuchnia skandynawska i nordycka stała się również obiektem zainteresowań w innych krajach. Finowie często chętnie wracają do własnych kulinarnych korzeni i próbują (z sukcesem) nadać swoim ulubionym daniom nieco bardziej nowoczesny wygląd, a także smak.

Tradycyjna kuchnia fińska jest trochę jak Finowie - prosta i zgodna z naturą.

*informacje dotyczące poszczególnych okresów według książki  "et klassikot, lukijoiden rakkaimmat reseptit", Sanoma Magazines 2012.